autor: Arkadiusz Kuzio-Podrucki
miejsce i data wydania: Bytom 2003
wydawca: PPHU Rococo-Radzionków
fragment
W ostatnich latach spojrzenie na ród Henckel von Donnersmarcków jednak się zmienia. Przykładem tego może być wiele arykułów opublikowanych w periodykach wydawanych przez Oficynę "Monos" (np. Kronika Bytomska), czy wydawnictwo "Rococo" (np. Radzińczanin). Artykuły te opisują jednak tylko dzieje pojedynczych postaci lub zarys całości dziejów rodu. Nie bez pominięcia jest też fakt, iż srebrna róża z rodowego herbu Henckel von Donnersmarcków znalazła się w herbie przywróconego powiatu tarnogórskiego.
Znaczenie rodu dla historii nie tylko regionu jest ogromne. Informacje o różnych jego przedstawicielach można znaleźć w wydawnictwach polskich, niemieckich, czeskich, słowackich, austriackich itd. Brak naukowego opracowania dziejów Hencklów to poważna luka w historiografii. Bez Hencklów nie da się opowiedzieć dziejów wielu miejscowości i osad, i to nie tylko na Śląsku. Stało się to zachętą do napisania niniejszej monografii.
Głównym tematem pracy jest pozycja Henckel von Donnersmarcków, historia pokoleń rodu zdobywających coraz wyższy status społeczny. Dzieje gospodarcze, znaczenie polityczne, kwestie narodowościowe wspomniano o tyle, o ile wiązało się to z głównym tematem książki. Niewiele będzie tutaj o "odwiecznej" rywalizacji Polaków i Niemców, o budowie kopalń lub hut. Głównym wątkiem pracy jest opowieść o karierze bohaterów: od mieszczan na Spiszu po arystokratów, kuzynów monarchów i obywateli Europy.
Jest to pierwsza próba całościowego ujęcia dziejów rodu Henckel von Donnersmarck. Od najdawniejszych wzmianek z przełomu XIV i XV w. do czasów obecnych (tj. okres ok. 600 lat). Wydarzenia opisywane w tej pracy toczyły się na ogromnym obszarze Europy, od Francji na zachodzie po Litwę na wschodzie, od Kopenhagi na północy po Padwę na południu Europy. Epizodycznie wspomniano o obecności Hencklów i na innych kontynentach (Hans 2. hr. von Henckel-Gaschin po 1945 r. przebywał w Brazylii, a Maksymilian z saskiej linii rodu mieszkał w Stanach Zjednoczonych). Najdłużej mieszkali na Górnym Śląsku. Dlatego większość pracy dotyczy dziejów tego regionu, oczywiście widzianych poprzez udział w nich Hencklów.
Od wydawcy
Od autora
I. Spiskie początki
Najstarsze wzmianki
Henckel – Turzo – jedna rodzina?
Wokół Lewoczy
Jerzy II – lewocki rychtarz
Proboszcz Jan i Mistrz Paweł
Początki reformacji
Pierwszy na Śląsku
Jan II Wybitny
Wojny z Turkami
Do Wittenbergi po wiedzę
Na Śląsku
W służbie cesarza
Z misją do polskiego króla
Żądania cara
Słowackie ostatki
I-1. Turzo von Bethlenfalva (zarys dziejów)
Jerzy I "de Bethlenfalva"
Biskup diecezji wielu
Patron Wita Stwosza
Spółka z Fuggerami
Jan „Polonus” – biskup Wrocławia
Stanisław – pierwszy Turzo biskup
Śląscy panowie
Z Krakowa do Augsburga
Ex-biskup na Orawskim Zamku
Powrót na Spisz
Jerzy V – Palatyn Węgier
Orawskie ostatki
Palatyn Stanisław III
Koniec Turzonów
II. Droga na Górny Śląsk.
Bliżej cesarza
Cesarskie kredyty
Pierwsze przywileje
Wojna trzydziestoletnia
Pan Bytomia, Tarnowskich Gór i Bogumina
Górnośląskie dziedzictwo
Przywilej dla Miasteczka
Nowe kłopoty
Cesarski baron i hrabia
III. Panowie Bogumina
Teściowa z Hohenzollernów
Nowy zamek, nowe posiadłości
Zwolennicy pietyzmu
Anhalcki mariaż
Kłopoty, kłopoty
Biblia po czesku i po polsku
Tragedie
Jan Erdmann – Ostatni
IV. Panowie Bytomia i Siemianowic
Gabriel I Bytomski
Wojna u sąsiadów – kłopoty dla bytomian
Bytom i Tarnowskie Góry – razem
Bytom i Tarnowskie Góry - osobno
W bytomskim ratuszu
Henckel broni piekarskiej Matki
Bytomskie spory
Z pomocą bytomianom
Królowie Jan III i August II
Równi książętom
Regentka Juliana
Śmierć w pojedynku
Zamek w Siemianowicach
Wielka skarga bytomian
Henckel konwertyta
Król August III z wizytą
Armia pruska, bez króla
Między Karłuszowcem i Bytomiem
Dla tarnogórzan i radzionkowian
Kto do Karłuszowca, Bytomia i Siemianowic?
Do Siemianowic
Przemysłowe początki
Wycieczka króla Prus
Fundacje i darowizny
Czas wojen, czas reform
Śmierć żołnierza
Epoka Hugona
Przenosiny przodków
Feudalny pan
Pierwsze inwestycje
Wielka huta "Laura"
Zjednoczone Huty "Królewska" i "Laura"
Wokół Tarnowskich Gór
Karynckie inwestycje
Nowy pałac w Siemianowicach
Karynckie zamki i pałac w Wiedniu
Konne wyścigi i polowania
Ordery, zaszczyty
Dla robotników i ich dzieci
Nowe świątynie i klasztory
Dwie Laury
Jeden majątek – trzech właścicieli
Między Londynem, Bytomiem i Karłuszowcem
Zyski i straty
IV-1. Hencklowie z Brynka i Krowiarek
Hrabina z Krowiarek
Hrabia Hohenau - cesarski kuzyn
Hrabia Henckel-Gaschin
Ostatni Karol i Hans
IV-2. Hencklowie z Nakła i Ramułtowic
Dla Radzionkowian
Klasztor Kamilianów
Polityk Centrum
Maria z Ramułtowic
W II Rzeczypospolitej
Między Polską i Niemcami
IV-3. Hencklowie z Wolfsberga (Karyntia)
IV-4. Hencklowie z Gręboszowa i Kowalowic
Loretta z Gręboszowa
Prawa do bytomskiej fortuny
Joannita i maltańczyk
Śląskie ostatki
V. Panowie Tarnowskich Gór i Świerklańca
Karol Maksymilian kontra tarnogórzanie
Między katolikami i protestantami
Nowe godności i prawa
Spadkobiercy Karola Maksymiliana
Pruskie początki
Rodzina Ludwika Gabriela
Wolny Pan Stanowy – tylko tytuł
Panowie Maciejowa
Bytomski starosta
Zapobiegliwy Erdmann Gustaw
Erdmann Gustaw i Sedlaczek
Feudalne ostatki
Ziemia czy przemysł?
Początki wielkiego przemysłu
Zaszczyty Karola Łazarza
Trudny rok 1848
V-1. Książęta von Donnersmarck
Pierwsze inwestycje
Poza Śląskiem
Inwestycje w ziemię
Robotnicy
Na salonach polityki i dyplomacji
"Miliard? Nie. Pięć miliardów!"
Tarnogórski poseł do parlamentu
Markiza Blanka
"Dany od Boga"
Księżna Katia
Na Elizejskich Polach...
...piastowski zamek, "Mały Wersal"...
...Repty, Berlin
Nie tylko dla siebie
Cesarskie wizyty
Pruski książę
Rozbarski strój
Koniec Cesarstwa
Guidotto i Kraft
Szwajcarski prezydent
Wojenne ostatki
V-2. Hencklowie z linii saskiej
W służbie króla Prus
Holenderski generał i heski pułkownik
Gubernator i generał
Żona z Kalendarzy gotajskich
Panowie z Rzędzin
Hrabianka Henckel, teściową Goethego
Między Saksonią, Śląskiem i Pomorzem
VI. Czasy współczesne (po 1945 r.)
Z Krowiarek do... Brazylii
Rolnicy i śląski maltańczyk
Księżniczka z Luksemburga
Habsburskie mariaże
Maltańscy Kawalerowie
Donnersmarck-Film
Cysters Grzegorz
Potomkowie Artura
Dyplomata i radiolog
Górniczy dynamit i filmowe przygody
Szpital, szkoła i PGR
W bawarskich Alpach
Śląskie odwiedziny i herb tarnogórskiego powiatu
Streszczenie
Zusammenfassung
Aneks
Paryskie ślady Donnersmarcków, czyli Hôtel de Paiva
Rodowody
Turzo von Bethlenfalva
Henckel von Donnersmarck
Wykazy
Panowie Bogumina
Panowie Bytomia
Panowie Tarnowskich Gór
Wolni Panowie Stanowi
Słowniki
Nazwy miejscowe
Tytuły i godności
Bibliografia
Początek strony